Mieszanki ziołowe w terapii schorzeń dróg oddechowych u koni
Artykuł przygotowany przez lek. wet. Agnieszkę Bałę z zespołu "Szpitala dla Koni" dr n. wet. Michała Kaczorowskiego na podstawie klinicznych doświadczeń własnych.
W ostatnich latach rośnie zainteresowanie naturalnymi metodami profilaktyki i leczenia, zwłaszcza lekami pochodzenia roślinnego. Dotyczy to nie tylko medycyny człowieka, także medycyny zwierząt, czyli weterynarii. Ziołolecznictwo weterynaryjne sprawdza się szczególnie dobrze u koni, dla których rośliny stanowią przecież naturalny pokarm. Preparaty ziołowe są chętnie zjadane przez konie a substancje zawarte w preparatach fitoterapeutycznych są dobrze tolerowane i przyswajane przez ich organizm. Dodatkową zaletą stosowania tych postaci leków jest minimalizacja niekorzystnych działań na procesy metaboliczne, jakie towarzyszą stosowaniu leków syntetycznych, oraz często dodatkowe działanie osłaniające i immunostymulujące substancji zawartych w wielu surowcach roślinnych. Bezpieczeństwo stosowania, brak działań ubocznych oraz dodatkowe działania prozdrowotne mają szczególne znaczenie w przypadku konieczności stosowania długotrwałej terapii, np. podczas przewlekłych, często dożywotnich schorzeń układu oddechowego.
Szacuje się, że w naszym klimacie ponad połowa koni powyżej 8 roku życia cierpi z powodu chronicznych chorób dróg oddechowych.
Uwarunkowania anatomiczne, specyfika pracy dla człowieka i warunki chowu sprawiają, że konie są stale narażone na działanie czynników patogennych i stresogennych oraz są szczególnie predysponowane do schorzeń oddechowych. Terapia chorób oddechowych stanowi jedno z głównych zagadnień w lecznictwie internistycznym koni. Długoterminowe leczenie zwierząt wyniszczonych, chorujących przewlekle oraz leczenie koni sportowych nadal stanowią wyzwanie dla lekarzy weterynarii. Na polskim rynku farmaceutycznym, w regularnej sprzedaży, wciąż jest dostępna niewielka tylko ilość preparatów zarejestrowanych dla koni. Ponadto restrykcje w zakresie przestrzegania przepisów antydopingowych niemal wykluczają stosowanie tradycyjnych leków syntetycznych i z tego powodu wiele koni pracujących wyczynowo, które cierpią z powodu dolegliwości oddechowych, jest eliminowanych ze sportu.
Ważnym działaniem wspomagającym standardowe lecznictwo weterynaryjne staje się fitoterapia.
Preparaty roślinne, pochodzące z ekologicznych, certyfikowanych upraw, stosowane według zaleceń i wytycznych farmakopealnych, są bezpieczniejszą i skuteczną postacią leku. Ze względu na naturalną formę, dobrą przyswajalność, smak i łatwość podawania z paszą, są chętnie zjadane przez konie i łatwiej zadawane przez ich właścicieli. Mieszanki ziołowe, sporządzane ze standaryzowanych na zawartość substancji czynnych terapeutycznie surowców, produkowane z użyciem innowacyjnej technologii mikronizacji, zachowują pierwotne proporcje związków farmakologicznie czynnych, zapewniając optymalne efekty terapeutyczne.
Wykrztuśne i przeciwkaszlowe
Obecnie stosuje się dwa rodzaje weterynaryjnych mieszanek ziołowych, wspomagających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego. W zależności od stadium choroby, można stosować kompozycję ziół wykrztuśnych (według Farmakopei Polskiej Species expectorantes FP) lub zioła przeciwkaszlowe (Species antibechicae FP). Unikalna kompozycja ziół o działaniu wykrztuśnym wpływa kompleksowo na prawidłowe działanie układu oddechowego, regulując czynność wydzielniczą, osłaniając i łagodząc podrażnienia błon śluzowych gardła, oskrzeli, dodatkowo wpływa korzystnie na błony śluzowe i funkcje układu pokarmowego. O jej efektywności decydują starannie dobrane surowce:
Ziele tymianku Thymi herba ma zastosowanie w schorzeniach górnych dróg oddechowych. Działa przeciwkaszlowo i sekretolitycznie, rozrzedzając zgęstniałą wydzielinę oddechową. Zawarte w surowcu flawonoidy i fenole ułatwiają jej wykrztuszanie, poprzez pobudzanie ruchu rzęsek nabłonka oddechowego, i działają spazmolitycznie.
Olejek eteryczny i garbniki wykazują działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne.
Owoc anyżu Anisi fructus działa synergistycznie z zielem tymianku, wykazując właściwości wykrztuśne, przeciwkaszlowe, przeciwastmatyczne, rozkurczające oskrzela oraz antybakteryjne. Jest stosowany u pacjentów z nieżytem górnych dróg oddechowych, cierpiących z powodu kaszlu z obfitą wydzieliną i tendencjami do infekcji.
Liść prawoślazu Althaeae folium – związki śluzowe zawarte w tym surowcu działają powlekająco, łagodząco, wykrztuśnie.
Korzeń lukrecji Liquiritiae radix wykazuje działanie wykrztuśne, przez stymulację wydzielania śluzu w tchawicy, spazmolityczne, przeciwalergiczne i moczopędne. Zmniejsza stan zapalny, działa antybakteryjnie i przeciwwirusowo.
Liść mięty pieprzowej Menthae piperiate folium wykazuje działanie rozkurczowe odkażające.
Synergistyczne działanie substancji czynnych mieszanki wykrztuśnej pozwalana na osiągnięcie efektów terapeutycznych: udrożnienie i osłonę dróg oddechowych; rozrzedzenie zalegającej wydzieliny i ułatwienie jej odkrztuszania; działanie przeciwkaszlowe, rozkurczające oskrzela; antyseptyczne, przeciwalergiczne; regulowanie procesów trawiennych i działanie powlekające przewód pokarmowy. Taka kompozycja ziół u koni znajduje zastosowanie przede wszystkim w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, zwłaszcza w ich początkowej fazie, przebiegającej z kaszlem mokrym i odkrztuszaniem gęstniejącej wydzieliny tchawiczo-oskrzelowej; w przebiegu zakażeń wirusowych; w zapalnej chorobie dróg oddechowych; w syndromie kaszlu koni, często przebiegającym z grudkowym zapaleniem gardła i krtani. Wspomagająco polecana przy alergiach, nawracającej obturacji dróg oddechowych, zakażeniach bakteryjnych oraz infekcjach mieszanych w układzie oddechowym. W mieszance ziołowej, przeciwkaszlowej, stosowanej głównie w dolegliwościach przebiegających z suchym, bolesnym kaszlem, znajdują się surowce o działaniu przeciwkaszlowym, łagodzącym, przeciwzapalnym, ułatwiającym odkrztuszanie oraz osłaniającym i powlekającym śluzówki układu oddechowego i pokarmowego. Oprócz korzenia prawoślazu, ziela tymianku i liści ślazu Malvae folium, preparat zawiera liść babki lancetowatej Plantaginis lanceolatae folium, której substancje czynne działają bakteriostatycznie, przeciwzapalnie w obrębie błon śluzowych, hepatoprotekcyjnie.Działanie wspomagające układ oddechowy ma również kolejny składnik kompozycji przeciwkaszlowej – owoc kopru włoskiego Foeniculi fructus. Surowiec ten pobudza produkcje śluzu w górnych drogach oddechowych.
Trudność leczenia chorób układu oddechowego u koni polega m.in. na tym, że rzadko wynikają one z jednej przyczyny.
Zazwyczaj przebiegają jako syndrom chorobowy, z powikłaniami w postaci infekcji mieszanych i produkcją gęstej wydzieliny oddechowej o zmienionym składzie, z tendencją do nawrotów lub przechodzenia w stan przewlekły, z trwałymi zmianami funkcjonalnymi i morfotycznymi w układzie oddechowym. Z tego powodu należy podchodzić do każdego pacjenta indywidualnie, stosować terapię wielokierunkową, będącą konsekwencją oceny wyników badań diagnostycznych. Poza doborem odpowiednich leków syntetycznych czy naturalnych, należy pamiętać o optymalizacji warunków środowiskowych, odpowiednim karmieniu, zapewnieniu spokoju i systematycznej kontroli chorego zwierzęcia. Długofalowa terapia koni cierpiących z powodu przewlekłej lub nawracającej choroby dróg oddechowych – przy zastosowaniu preparatów zielarskich – ma głównie na celu stabilizację stanu pacjenta i zapobieganie rozwojowi schorzenia. W tym celu, oprócz standardowej farmakoterapii oraz wspomagającej fitoterapii, należy zapewnić choremu zwierzęciu odpowiednie warunki utrzymania i karmienia (dobra wentylacja pomieszczeń, unikanie ekspozycji na kurz, amoniak i pyły, pasza podawana na mokro) oraz leczenie przyczynowe i objawowe, mające na celu zahamowanie patomechanizmów pogłębiających stan zapalny.
* * *
Fitoterapia w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych u koni jest działaniem nie tylko profilaktycznym. Pozwala na skuteczną, długotrwałą i praktycznie samodzielną terapię, przy zapewnieniu podstawowych zasad higieny w stajni. W przypadkach ostrych faz chorobowych, fitoterapia powinna być stosowana jako kontynuacja leczenia, dopiero po wyhamowaniu silnych objawów przy użyciu standardowej farmakoterapii weterynaryjnej.
********************************************************************************************************************
Kora wierzby jako lek roślinny stosowany w leczeniu chorób reumatycznych, zapalenia stawów oraz rehabilitacji u koni.
Już Dioskurides- żyjący w I wieku botanik i lekarz w służbie cesarzy rzymskich Nerona i Wespazjana, który opisał działanie lecznicze kilkuset roślin, stosował korę wierzby w stanach zapalnych stawów. Zapoczątkowane w XVIII wieku prace nad związkami salicylowymi w roślinach, doprowadziły do otrzymania aspiryny – powszechnie znanego i stosowanego leku o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. W 1830 roku Henri Leroux wyizolował z kory wierzby związek o charakterze fenolowym i nazwał go salicyną. Dzięki temu odkryciu w 1879 roku Feliks Hoffman, pracownik firmy Bayer, stworzył sztuczny odpowiednik tego leku- kwas acetylosalicylowy.
W fitoterapii źródłem surowca jest kora młodych pędów wierzby purpurowej lub innych gatunków, zebranych na wiosnę, w okresie początkowej wegetacji, przed rozwojem liści. Badania fitochemiczne wykazały, że największa ilość związków salicylowych (nawet do 20%) występuje w korze wierzby odmiany kaspijskiej. W innych gatunkach wierzb zawartość salicylanów jest znacząco niższa. Salicyna jest prolekiem i dopiero w górnym odcinku jelita cienkiego ulega enzymatycznej hydrolizie do saligeniny (alkohol salicylowy), która jest dobrze wchłaniana do naczyń włosowatych. Natomiast do kwasu salicylowego utleniana jest w wątrobie. Dzięki takiemu mechanizmowi wchłaniania, w przeciwieństwie do syntetycznych pochodnych kwasu salicylowego, nie obserwujemy uszkodzeń śluzówki przewodu pokarmowego. Jest to szczególnie istotnie w długotrwałym leczeniu chorób układu ruchu u koni- gatunku szczególnie wrażliwego na uboczne efekty działania leków przeciwzapalnych.
Kora wierzby należy do nielicznej grupy surowców roślinnych o działaniu przeciwreumatycznym, wywierających efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny w obrębie układu kostno-mięśniowego. W przypadku kory wierzby jedynym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na salicylany, także aspirynę. Uważa się, że leki pochodzenia roślinnego mogą stanowić nie tylko leczenie pomocnicze chorób układu kostno-mięśniowego, ale również leczenie podstawowe, pozwalając zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań ubocznych konwencjonalnie stosowanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), szczególnie w przypadku terapii długoterminowej. W przypadku rehabilitacji i podtrzymania leczenia w fazie dochodzenia konia do zdrowia ma to zasadnicze znaczenie w skuteczności całego procesu terapeutycznego. Jednocześnie stosowanie leków roślinnych i NLPZ umożliwia obniżenie dawki tych drugich, co jest korzystne z punktu widzenia częstej praktyki nadużywania leków syntetycznych.
Najnowsze dane literaturowe oraz badania naukowe wykazują, że efekt przeciwzapalny i przeciwbólowy tego surowca warunkują, obok salicylanów, inne występujące w surowcu związki jak flawonoidy, proantocyjanidyny, a także kwasy fenolowe, posiadające właściwości przeciwutleniające.
Konie jako roślinożercy posiadają wyjątkową zdolność do selektywnego wchłaniania z przewodu pokarmowego substancji leczniczych o wyjątkowym znaczeniu terapeutycznym, szczególnie gdy surowcem jest tylko rozdrobniona część rośliny leczniczej- w tym przypadku kory wierzby.
Stąd też ważna staje się sama postać produktu leczniczego, która powinna być jak najbardziej zbliżona do tej dostępnej dla roślinożerców w stanie naturalnym. W tej chwili na rynku dostępne są preparaty w formie rozdrobnionego suszu oraz różnego rodzaju ekstrakty i wyciągi roślinne, czy leki syntetyczne.
Przewagą produktów pod postacią suszu jest staranny i delikatny proces wstępnego rozdrabniania standaryzowanego surowca. W przeciwieństwie do chemicznego procesu ekstrakcji wyklucza on ryzyko utraty części cennych substancji leczniczych. Kluczową sprawą staje się podawanie koniom wyselekcjonowanej na specjalistycznych plantacjach takiej odmiany rośliny, która w stanie naturalnym zapewnia najwyższą zawartość substancji czynnej. Dzięki takiemu procesowi doboru i przygotowania surowca podajemy zwierzęciu wszystkie pochodne salicylanów zawarte w roślinie, które we wstępnie zmielonej korze wierzby mogą zapewnić wzmocniony efekt terapeutyczny dzięki synergii działania z pozostałymi związkami czynnymi.
Najnowsze badania wykazują, że odpowiedniej jakości surowiec kory wierzby (standaryzowany na zawartość salicylanów) w formie naturalnej, może być skuteczną alternatywą terapeutyczną dla skoncentrowanych substancji w formie ekstraktu czy nawet silnie działających leków syntetycznych.
Wyjątkowo ważnym jest, że w przypadku stosowania kory wierzby nie ma działania drażniącego błonę śluzową układu pokarmowego konia, które jest najczęstszym zagrożeniem i przeciwskazaniem w stosowaniu leków syntetycznych na bazie kwasu acetylosalicylowego u tego gatunku.
Co więcej, wg najnowszych badań, stosowanie surowca- kory wierzby na przewód pokarmowy konia wykazuje działanie lecznicze, co daje niezwykłe możliwości lekarzowi weterynarii połączenia dwóch kierunków terapeutycznych dzięki zastosowaniu jednego surowca.
Oczywiście forma samego leku a także zawartości substancji czynnej warunkują fakt, że ostateczna skuteczność wymaga dłuższego stosowania, nawet przez okres jednego miesiąca. W rezultacie jednak, kora wierzby jako bezpieczny surowiec leczniczy jest szczególnie zalecana w terapii schorzeń reumatycznych u zwierząt użytkowanych w sporcie wyczynowym, tych które wymagają długotrwałego leczenia (rehabilitacja pourazowa) oraz tych, u których w wyniku stosowania niesterydowych leków przeciwzapalnych doszło do uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego.
Autor: mgr inż. Łukasz Pawełek, Labofarm- opracowanie na podstawie artykułów z kwartalnika Panacea.pl
*******************************************************************************************************************
Rośliny – bogate źródło leku weterynaryjnego
